In artikel 6 heb je kunnen lezen hoe Bitcoin op dit moment zijn eerste stapjes zet op het wereldtoneel. We staan pas aan de vooravond van een Bitcoin renaissance en jij maakt het live mee. Je kunt ervoor kiezen om Bitcoin te negeren, maar je kunt niet ontkomen aan de impact die Bitcoin zal hebben op de wereld om je heen.
Heb je de eerdere artikelen uit deze serie nog niet gelezen, dan raad ik je aan dit eerst te doen en hier te beginnen. Bitcoin is namelijk een compleet nieuwe innovatie. Om zijn waarde in te zien, moeten we eerst begrijpen wat geld is en welke problemen er aan gelieerd zijn. Via Bitcoin gaan we de problemen in de wereld door een andere bril zien. Een bril van hoop en optimisme.
De invloed van geloof op financiën
Tijdens de Europese renaissance en na de oprichting van de Amsterdamse Wisselbank (AWB) in Nederland, functioneerden de meeste banken prima voor het faciliteren van betalingen en als veilige opslaglocatie van waarde (zie artikel 2). Zoals gebruikelijk was bij Venetiaanse banken werden er geen leningen verstrekt. Ook werd er niet meer edelmetaal uitgegeven dan dat er lag opgeslagen. Het is goed mogelijk dat dit kwam door de invloed van islamitische en christelijke koopmannen. Vanuit beide geloofsstromen kwam omstreeks de 15e eeuw een verbod op het verstrekken van leningen met rente. In de islamitische wereld werd bijvoorbeeld niet toegestaan dat er rente werd belast op krediet. Dit heet riba, maar de meningen zijn tegenwoordig verdeeld over wat exact riba is. De gedachte hierachter was dat er gelijkheid moest zijn tussen de betrokken partijen in transacties. Geld faciliteerde dit, als communicatiemiddel van waarde om goederen en diensten in elkaar af te kunnen meten. Er mocht geen misbruik worden gemaakt van anderen en mensen moesten hun rijkdom kunnen beschermen. Verdienen aan een ander in een ongelijke positie was daarom immoreel en haram (onrein/verboden). Hierdoor was er geen reden om geld uit te lenen op commerciële gronden, er stond immers geen rente tegenover het risico.
Onder een goudstandaard kon een bank wel leningen verstrekken, maar niet méér uitlenen dan men in reserve had. Een volledige reserve was dan ook de morele standaard. De Tora van de Joden stond uitlenen al die tijd wél toe, maar alléén indien de rente in rekening werd gebracht bij niet-joden. Omdat alleen Joodse mensen vanuit hun geloofsovertuiging mochten uitlenen, kregen ze al snel een nogal nare reputatie die aantoonbaar tot hun vervolging heeft geleid.
Nadat banken zich jarenlang netjes aan de zelf opgelegde regels hadden gehouden, werden er na verloop van tijd toch ongedekte leningen uitgegeven (zie artikel 4). Wanneer banken meer geld uitleenden dan ze onder beheer hadden, waren er onvoldoende reserves om iedere rechtmatige eigenaar terug te betalen. Hierdoor ontstonden op termijn verschillende problemen zoals bankruns, verlies van investeringen en financiële instabiliteit.
Nadat Nixon in 1971 de dollar loskoppelde van goud werd het wereldwijd een normale procedure dat banken slechts 10% van hun reserves hoefden te bewaren. Dit systeem heet “fractioneel bankieren” omdat er maar een fractie van de reserves door banken hoeft te worden behouden. De cruciale fouten die eerder in de geschiedenis gemaakt waren, omstreeks de 17e eeuw, herhaalden zich. En zoals alle regelgeving in het huidige fiat systeem, werden de voorwaarden voor fractioneel bankieren opgelegd door een select groepje mensen bij centrale banken.
Informatievoorziening
Overheden en het complete banken systeem zijn tegenwoordig gesloten informatiecentra en geven alleen data vrij waarvoor van binnenuit goedkeuring wordt gegeven. We zijn dus afhankelijk van de data die door de centrale bank wordt vrijgegeven. Dit is relevant omdat de waarde van goederen en diensten ten opzichte van elkaar wordt gemeten in geld. Indien er bijvoorbeeld meer geld in circulatie zou zijn dan in de data wordt vrijgegeven kan dit leiden tot verkeerde financiële keuzes. Ook kunnen mensen die wél toegang hebben tot de correcte data zichzelf verrijken. Helaas worden niet alle data, procedures en informatie vrijgegeven aan het publiek.
Bitcoin is een open systeem waarin alle data en transacties op een transparante manier zijn terug te vinden. Het is echter wel een nieuw systeem en daarom kost het tijd voordat men begrijpt hoe het werkt, zoals met alle nieuwe dingen. De data en werking van Bitcoin zijn open voor het publiek, er is niets wat je niet zelf kunt opzoeken en verifiëren. Hier kun je bijvoorbeeld de statistieken van het Bitcoin netwerk terugvinden. En wil je deze informatie liever persoonlijk verifiëren, dan kan dat door de Bitcoin software op je eigen computer te installeren. “Don’t trust. Verify.” is dan ook het motto van vele Bitcoiners.
Krediet creatie tijdens de fiat standaard
De meeste mensen zijn bezig met het geld in hun portemonnee, maar niet met het grote plaatje: “Hoe werkt het geldsysteem”. Hierdoor missen ze vaak de oorzaak van maatschappelijke maar ook van individuele problemen. Zodra je begrijpt hoe geld wordt gecreëerd en wat hiervan de gevolgen zijn, kun je stappen ondernemen om de negatieve gevolgen voor jou persoonlijk te beperken.
Wanneer mensen het tegenwoordig hebben over het printen van geld, is dit meer een metafoor dan dat geld werkelijk wordt gecreëerd met een printer. Uiteraard zijn er nog munten en bankbiljetten,maar geld ontstaat voornamelijk digitaal via het verlenen van krediet. Wanneer een commerciële bank een lening uitgeeft, wordt er digitaal geld gecreëerd wat daarvoor niet bestond. Ons huidige geld is dus ook niet meer gedekt door goud, of zoals sommige mensen denken door olie. Geld wordt in het fiat systeem gecreëerd door centrale banken en in circulatie gebracht via commerciële banken. Vervolgens kunnen de commerciële banken leningen verstrekken waaruit nieuw geld ontstaat.
Omdat commerciële banken slechts 10% in reserve hoeven te houden, kan 90% hiervan worden uitgeleend. De meeste leningen komen weer op een rekening bij een andere bank terecht, hiervan kan deze bank vervolgens weer 90% uitlenen, enzovoorts. Hierdoor ontstaat er een stroom van krediet wat als waarde wordt weergegeven op bankrekeningen.
Centrale banken hebben daarnaast twee instrumenten om de geldhoeveelheid te sturen:
Het uitgeven van leningen in ruil voor financiële contracten op de open markt. Een voorbeeld hiervan zijn obligaties van banken en overheden. In het geval van leningen aan de overheid, worden door het ministerie van financiën als onderpand staatsobligaties afgegeven. Zodra de centrale bank hier geld voor overmaakt naar een commerciële bank ontstaat de creatie van valuta. Deze gecreëerde valuta is dus feitelijk krediet, oftewel schuld. De centrale bank ontvangt in ruil voor deze obligaties rente. Na het afbetalen van een lening of door insolvabiliteit wordt het gecreëerde geld weer uit circulatie gehaald.
Aanpassen van de rentestand. De centrale bank bepaalt tegen welke rentepercentages leningen worden afgegeven. Bij een verlaging van de rente wordt geld lenen aantrekkelijker en vice versa.
Systematische fiat problematiek
Er liggen een aantal diep gegronde problemen in dit systeem.
In eerste instantie ontstaat er een systematisch risico vanwege het fractioneel bankieren systeem waarin kredietstromen tussen banken onderling met elkaar verweven zijn. We hebben hiervan een glimp gezien in 2008 toen de bankencrisis zich wereldwijd als een lopend vuurtje verspreidde.
Bitcoin is in deze periode ontstaan als uitweg uit het huidige systeem. Dit blijkt ook uit de opmerking die Satoshi Nakamoto in het genesis block heeft vermeld ''Chancellor on Brink of Second Bailout for Banks''.
Zodra er twijfel ontstaat over de kredietwaardigheid van een commerciële bank, kan er een bankrun ontstaan. De gevolgen hiervan kunnen we zien in landen als Libanon waar mensen geen toegang meer hebben tot hun spaargeld. Om te voorkomen dat een commerciële bank failliet gaat, kan de centrale bank geld uitlenen aan deze commerciële bank in ruil voor obligaties. Dit zorgt voor creatie van nieuw geld en dus een inflatoire druk. Zulke situaties zetten de centrale bank in een moeilijke positie. Kiezen ze voor financiële pijn voor betrokkene bij deze specifieke bank en daarmee preventie van inflatie? Of kiezen ze voor het voorkomen van systematische instabiliteit en leggen ze inflatoire druk op de hele samenleving?
Financieel wanbeleid bij commerciële banken wordt niet afgestraft door de markt indien de centrale bank ingrijpt, maar door middel van inflatie op een socialistische wijze verdeelt over de hele maatschappij. Het lijkt alsof commerciële banken vermoeden dat de centrale bank ze niet kan laten vallen. Dit zou namelijk een teken van wanbeleid zijn geweest onder toezicht van de centrale bank. Je kunt stellen dat de verkeerde stimulansen zijn ingebakken in het systeem. De centrale bank is immers afhankelijk van de commerciële banken in het proces van geldcreatie.
Indien de commerciële banken wegvallen staat echter wel de deur open voor ”Central Bank Digital Currencies” (CBDC). Wanneer deze worden uitgerold hebben centrale banken niet alleen absolute controle over de waarde van ons geld, maar ook over waar, wanneer en óf we het kunnen uitgeven. Lees meer over de gevaren van een CBDC in artikel 5. Fiat geld is nu al gevoelig voor censuur, maar een CBDC verandert het in niets meer dan een coupon.
“Thank God for Bitcoin?”.
Het tweede probleem is de inflatie. Zodra er meer geld in omloop wordt gebracht, neemt de koopkracht af van het geld wat daarvoor al in omloop was. Oftewel, het gevolg van inflatie is dat de koopkracht van ons spaargeld afneemt. De oorspronkelijke hoeveelheid geld in omloop representeert de waarde van goederen en diensten in de maatschappij. Zodra er meer geld bijkomt, betekent dit dat de oorspronkelijke waarde aan goederen en diensten nu moet worden verdeeld over meer eenheden van geld. Dit kan zorgen voor stijgende prijzen. Wanneer de lonen niet meestijgen met de vergroting van de geldhoeveelheid, wordt het moeilijker om de maandelijkse lasten te betalen. Wat je dus veel ziet is dat mensen naast hun normale inkomen gaan gokken en/of moeten beleggen om bij te blijven met de stijgende prijzen.
Ten derde, de obligaties die de centrale bank krijgt van overheden als onderpand voor hun lening representeren geen daadwerkelijke waarde. Ze vertegenwoordigen slechts een belofte op het terugbetalen. De belofte van de staat is gebaseerd op inkomsten uit toekomstige belastingheffing. Dit bekent dat de schuld is aangegaan met de kredietwaardigheid van de bevolking als onderpand. De staat ontvangt digitaal gecreëerde waarde op hun bankrekening, de centrale bank inkomsten uit rente. Waar commerciële banken vermoeden dat de centrale bank ze niet zal laten vallen, zo geldt dit ook voor overheden. Bij overheden is het probleem echter veel groter omdat de uitgaven gelieerd zijn aan politieke besluitvoering en daarmee directe impact heeft op het leven van burgers. Door de werking van het fiat systeem is er geen limiet aan het aantal verkeerde beslissingen dat politici kunnen maken. De financiële consequenties worden altijd gedragen door de maatschappij zolang er kosteloos geld kan worden gecreëerd. Ongeacht wat de motivatie is achter deze beslissingen; goede bedoelingen, slechte intenties of simpelweg een gebrek aan competentie.
Een Bitcoinstandaard introduceert eerlijke allocatie van consequenties. Zodra de Bitcoin in bezit van een overheid op zijn, kunnen er geen nieuwe fouten gemaakt worden ten koste van de maatschappij. Onomkeerbare consequenties herintroduceren integriteit, niet alleen in de samenleving maar ook volksvertegenwoordigers kunnen niet meer ontsnappen aan de consequenties van hun beleid.
Ten vierde kun je je afvragen of “normale” burgers in het fiat systeem wel in een gelijke positie staan naast andere deelnemers aan dit systeem, zoals banken en overheden. Het is een systeem waarin de Cantillonairs verrijkt worden en de kosten door de armen in de maatschappij worden gedragen (zie artikel 3). Schulden bij de centrale bank moeten worden terugbetaald en zolang de overheid steeds grotere uitgaven doet, hebben zij drie keuzes:
Verhogen van de directe belasting op de maatschappij.
Verhogen van de indirecte belasting op de maatschappij: inflatie. Door meer obligaties uit te geven komt er meer nieuw geld in het systeem. Nieuw geld in het systeem devalueert het reeds in omloop zijnde geld, waardoor de overheid de oude leningen makkelijker kan aflossen.
Verhoging van de productiviteit van de overheid door het creëren van waarde voor de samenleving. Dit is mogelijk door, net als een onderneming, vrijwillige goederen en diensten aan te bieden. Vanwege de verkeerde stimulansen in het fiat systeem is dit geen populaire optie onder politici. Het kopen van stemmen met geleend geld van de samenleving is een veel aantrekkelijker alternatief. Een land als El Salvador heeft deze keuze niet door het gebrek aan een nationale valuta (zie artikel 6). Het is daarom interessant om te volgen welke van deze drie keuzes de regering daar zal maken.
Als laatste, kun je je afvragen hoe de centrale bank aan de macht en wijsheid komt om te bepalen welke rentestand te hanteren en aan wie ze leningen verstrekken. Hierdoor heeft de keuze van een select groepje mensen aanzienlijke gevolgen op de economie en maatschappij. Wie mijn eerdere artikelen heeft gelezen, is bekend met de impact en mogelijke ongewenste gevolgen van zulke beslissingen.
Het feit dat iedereen ter wereld zijn hele leven hard moet werken voor geld wat centrale banken met één druk op de knop kunnen creëren, is onrecht op een schaal die de wereld nog nooit eerder kende. Dit wijst op een volledig gebrek aan respect ten opzichte van de tijd en energie die eenieder stopt in de creatie van waarde voor de samenleving.
De creatie van daadwerkelijke waarde vraagt namelijk om productiviteit in de vorm van energie. Zodra er waarde aan geld wordt toegeschreven waar geen energie meer tegenover staat, dan onttrekt het deze waarde uit de gehele maatschappij.
Riba
Waar geld wordt geleend, ontstaat schuld. Daarom staan op de balans van de centrale banken activa en passiva (simpel gezegd bezit en schuld). Over de uitstaande leningen ontvangen centrale banken en commerciële banken rente.
Het fiat systeem heeft momenteel diepe wortels in de samenleving en hierdoor realiseren mensen zich niet dat een alternatief mogelijk is. Tegenwoordig is het genormaliseerd dat er rente wordt verdiend, of rendement gemaakt moet worden omdat er sprake is van constante devaluatie van ons geld. In artikel 2 kon je lezen hoe de impact van hard geld vroeger de kwaliteit van het leven verbeterde. Wanneer er sprake is van schaarste in geld worden goederen en diensten vanzelfsprekend goedkoper, niet duurder.
Om de cirkel rond te maken komen we terug op een onderwerp waar we mee begonnen zijn, riba. Riba wordt door verschillende mensen anders geïnterpreteerd. Veel moslim Bitcoiners zijn het er echter over eens dat je riba niet kunt loskoppelen van het fiat systeem. Zij stellen dat het dusdanig zit verweven in het fiat systeem door de manier waarop geld überhaupt wordt gecreëerd en in circulatie wordt gebracht. Je kunt geen geld creëren of verdienen met geld. Daarom is het vanuit religieus oogpunt niet toegestaan geld te gebruiken dat is ontstaan uit krediet en waarop rente wordt verdiend. Ditzelfde geldt voor speculatie, zoals traden. Je zou naast een normale baan ook geen parttime belegger hoeven te zijn om rond te kunnen komen. De morele manier om inkomen te genereren, is door waarde te creëren voor anderen in de samenleving.
In het fiat systeem word je beloond door zoveel mogelijk schuld op je te nemen en hier zo min mogelijk van af te betalen. Meer schuld in het systeem betekent meer creatie van geld en dus ontwaarding van het reeds in omloop zijnde geld. Hoe langer de looptijd van de schuld, des te groter de devaluatie van de waarde van de schuld. Niet iedereen heeft toegang tot leningen in het fiat systeem en de armen in de samenleving worden dus harder benadeeld dan de rijken. De rijkste mensen zijn vaak ook de mensen met de grootste schulden, dit is nu eenmaal een consequentie van de stimulansen in het systeem. De mensen die in deze wereld geen leningen afsluiten maar sparen, subsidiëren daarom proportioneel meer aan de consumptie van anderen. Onder deze mensen zonder leningen bevinden zich enorm veel moslims die hierdoor proberen te ontkomen aan riba.
Via de goudstandaard zijn we in dit fiat systeem gerold, dus goud is al ten prooi gevallen aan een systeem dat is gebouwd op krediet (zie artikel 2). Bitcoin daarentegen is een digitaal communicatiesysteem voor het reflecteren van waarde van goederen en diensten ten opzichte van elkaar. Een Bitcoinstandaard ontneemt de stimulans om schuld op je te nemen omdat Bitcoin hard geld is. Naarmate de waarde van Bitcoin toeneemt, wordt het significant moeilijker om hetzelfde aantal Bitcoin voor deze lening af te lossen.
Bitcoin wordt in circulatie gebracht door het protocol als beloning voor een energie intensieve bijdrage aan het proof of work systeem (zie artikel 8). Bitcoin wordt dus riba-vrij gecreëerd als beloning voor productiviteit en creatie van waarde. Iedereen is gelijk in het netwerk en voor iedereen gelden dezelfde regels. Deze regels worden gehandhaafd door een netwerk van duizenden computers wereldwijd die met elkaar in verbinding staan.
Waar de karakteristieken van goud en fiat conflict stimuleren (zie artikel 2), is de stimulans van Bitcoin juist samenwerking. Bitcoin zal dan ook een einde maken aan de meest gewelddadige periode uit de geschiedenis. De 20e eeuw gaat de geschiedenisboeken in als een periode waarin overheden op grote schaal oorlog konden voeren door de financiering hiervoor te onttrekken uit hun bevolking via het printen van geld.
Biedt Bitcoin een uitweg tegen riba voor alle moslims wereldwijd die oprecht een uitweg zoeken? Is Bitcoin de vorm van geld die wereldwijd het meest compatibel is met geloof?
Dit zijn vragen die je wellicht voor jezelf moet beantwoorden. Ik hoop wel dat dit artikel je heeft gemotiveerd om verder onderzoek te doen, met anderen in gesprek te gaan en jouw eigen mening te vormen. Bedankt voor het lezen van artikel 7! Ik ben heel benieuwd naar jouw gedachten hierover, laat het mij weten in de reacties!
Indien de werking van het fiat systeem nieuw is voor je kan ik me voorstellen dat dit stof tot nadenken geeft. Wat hopelijk wel duidelijk is geworden, is dat het gehele fiat systeem gebaseerd is op krediet. Ik schrijf artikelen over geld en Bitcoin, dus als je hierover meer wilt lezen kun je hier bij het begin beginnen.
Lees hier het volgende artikel.
Voor meer informatie over riba in een monetair systeem zou ik graag verwijzen naar een moslim Bitcoiner die hier een uitstekend artikel over heeft geschreven.
Volg hem hier op twitter.
Of luister naar één van de podcasts van Saifedean Ammous over dit onderwerp:
Dank je wel voor het lezen van dit artikel! Mijn artikelen zijn educatief van aard en gebaseerd op verifieerbare bronnen die ik gebruikt heb voor mijn werk. Ik hoop dat ze nuttig zijn en je inspireren te bouwen aan een betere toekomst. Ben je op zoek naar meer informatie lees dan ook mijn andere artikelen. Bezoek mijn dienstenpagina wanneer je persoonlijke hulp wilt omtrent Bitcoin en op mijn partnerspagina vind je exclusieve kortingscodes op Bitcoin producten. Ook kun je hier je eigen Bitcoin toolkit samenstellen! Bekijk de pagina's Bitcoin kopen, hardware wallets, software tools of bekijk de selectie Bitcoin boeken. Ben je klaar met de fiat wereld, dan zoek je hier je nieuwe Bitcoin baan!
Doneer hier een paar Satoshi's als bedankje voor het schrijven van dit artikel!
Schrijf je ondertussen in voor mijn nieuwsbrief om op de hoogte te blijven van nieuws, artikelen en speciale aanbiedingen die ik voor jullie selecteer!